Tía tô là một loại cây được sử dụng nhiều trong cuộc sống hằng ngày với nhiều mục đích khác nhau. Bạn đã thực sự hiểu hết tác dụng của tía tô chưa?
Một số bộ phận của cây tía tô được dùng làm thuốc như: Dùng lá (Tô diệp), cành (Tô ngạnh), hạt (Tô tử) của cây Tía tô (Perillafrutescens L. Britton) họ Hoa môi (Lamiacae).
Đặc điểm tự nhiên của cây Tía tô
Tía tô là loại cây cỏ, cao 0.5 đến 1m, thân thẳng đứng có lông, lá mọc đối hình trứng, đầu nhọn, mép có răng cưa, màu tím hoặc xanh. Hoa trắng hoặc tím nhạt. Được trồng khắp nơi trong cả nước, vì bản chất dễ trồng nên thông thường mỗi gia đình đều có thể trồng được loại cây tía tô này. Đây là một trong những vị thuốc Đông y được dùng nhiều nhất.- Cô Đỗ Thu (Giảng viên VB 2 Cao đẳng Dược sĩ TP.HCM – Trường CĐ Y Dược Pasteur cs HCM) chia sẻ!
Thành phần chủ yếu có trong Tía tô
Trong tía tô có chứa tinh dầu, trong đó chủ yếu là Perilla Andehit limonen.
Tác dụng dược lý của tía tô:
- Làm ra mồ hôi, giải cảm.
- Lợi tiểu.
- Trợ tiêu hóa (kiện vị) uống nước sắc làm tăng tiết dịch vị, tăng nhu động dạ dày.
- Tiêu đờm giảm các cơn ho, giảm xuất tiết của phế quản (hạt có tác dụng tiêu đờm mạnh hơn)
- Giải ngộ độc ốc cua gây đau bụng, nôn mửa.
Kết quả nghiên cứu dược lý hiện đại
- Nước sắc và cồn chiết xuất lá tía tô đều có tác dụng giãn mạch ngoài da, kích thích tiết mồ hôi.
- Tía tô giảm chất xuất tiết của phế quản, làm giảm co thắt cơ trơn của phế quản. Có tác dụng cầm máu.
- Chất tinh dầu làm tăng đường huyết. Aldehyt tía tô chống thối và ức chế trung khu thần kinh.
- Nước ngâm kiệt lá tía tô có tác dụng ức chế các loại vi trùng như: Tụ cầu khuẩn, trực khuẩn lî, trực khuẩn đại tràng.
Ứng dụng tía tô trên lâm sàng
Tía tô giúp giải cảm phong hàn với bài thuốc Hương tô tán
Trong trường hợp cảm mạo phong hàn sốt gai rét, đau đầu, ngực đầy tức dùng bài thuốc này: “Bài thuốc Hương tô tán” (lá Tía tô 8g, Hương phụ 8g, Trần bì 6g, Cam thảo 4g, cộng thêm ít Gừng tươi 2 lát sắc nước uống) có thể xông lúc thuốc đang nóng tác dụng làm ra mồ hôi tốt.
Vị thuốc tía tô giúp tiêu đờm giảm ho với bài thuốc Tam tử dương thân thang
Trường hợp ho do ngoại cảm phong hàn dùng bài thuốc Tam tử dương thân thang (Tô tử 6-12g, La bạc tử 8-12g, Bạch giới tử 6-8g) gia vị (thường kèm theo thuốc thanh nhiệt hoặc nhuận phế), trị các chứng bệnh viêm đường hô hấp trên, viêm phế quản cấp mạn ho nhiều đờm.
Lý khí an thai: Bài thuốc tô tử ấm
Trường hợp phụ nữ có mang thai động đau bụng, đau lưng ngực, buồn nôn dùng bài thuốc Tử tô ẩm (Tô ngạnh 8g, Đương qui 12g, Bạch thược 12g, Xuyên khung 8g, Đảng sâm 12g, Trần bì 8g, Đại phúc bì 8g, Cam thảo 4g, Sinh khương 8g, sắc nước uống.
Kiện vị cầm nôn dùng tía tô
Trường hợp nôn ọe, ăn không tiêu, đầy bụng kèm nôn (dạng hư hàn) dùng nước sắc lá tía tô uống với viên Hương sa lục quân 6-8g có tác dụng cầm nôn, hết đầy bụng. Trường hợp nôn thai nghén dùng nước sắc Tô ngạnh uống tốt.
Giải độc cua cá dùng bài thuốc Tử tô giải độc thang
Giã lá tía tô vắt nước uống, hoặc nước sắc lá khô 10g uống lúc nóng. Thường ngày ăn ốc cua hoặc gỏi cá nên kèm ăn rau sống có lá Tía tô. Bài thuốc Tử tô giải độc thang: Lá tía tô 10g, Gừng tươi 8g, sinh Cam thảo nước 600ml, sắc còn 200ml uống nóng chia 3 lần trong ngày.
Ngoài ra kinh nghiệm trong dân gian dùng Lá tía tô chữa sưng vú (lá tía tô 10g sắc nước uống, bã đắp vú. Hoặc dùng nước sắc lá tía tô còn nóng rửa trị chàm lở bìu ở nam giới.
Liều lượng thường dùng của vị thuốc Tía tô
Lượng thường dùng trong các bài thuốc Đông y từ 4-12g. Dùng độc vị và thuốc tươi có thể nhiều gấp nhiều lần tùy tình hình bệnh lý.
Chú ý lúc dùng thuốc làm từ tía tô
Lá tía tô có tác dụng giải cảm phong hàn, giải độc, cành có tác dụng như lá nhưng ít hơn, có tác dụng an thần, còn hạt (Tô tử) chủ yếu là hành khí hóa đờm. Bản chất Tô diệp thuộc vị thuốc bắc trong nhóm phát tán phong hàn.
Thông tin mang tính chất tham khảo, liên hệ các chuyên gia Y học cổ truyền,bác sĩ, lương y để được kê đơn chẩn đoán bệnh chính xác, tránh các tác dụng phụ của thuốc.
Nguồn: Siêu thị thuốc việt 2019
