Họ hàng nhà “sâm” từ lâu đều được y học đánh giá là thảo dược có vô vàng tiềm năng quý báu đối với sức khỏe con người. Ngày nay, quần thể này đa dạng với nhiều loài phân bố ở khắp thế giới. Khi nhắc đến sâm Việt Nam phải nói đến Sâm Ngọc Linh – là cây“Quốc bảo”, loài thực vật bản địa có giá trị lớn về mặt y học. Mời các bạn khám phá những lợi ích bất ngờ từ sâm Ngọc Linh nhé.
- Kỷ tử: Tác dụng, cách sử dụng và những lưu ý khi dùng
- Thương truật: Vị thuốc quý với nhiều tác dụng chữa bệnh
- Vị thuốc Đỗ Trọng: Bổ can thận, cường gân cốt
Cây sâm Ngọc linh
1. Tổng quan về sâm Ngọc Linh
Tên gọi khác: Sâm khu năm (K5), thuốc giấu (Xê-đăng), sâm Việt Nam…
Tên khoa học: Panax vietnamensis Ha et Grushv.Chi Panax L., họ Nhân Sâm (Araliaceae)
- Lịch sử và nguồn gốc
Được phát hiện vào những năm 70 của thế kỷ trước, là loài nhân sâm thứ 20 trên thế giới, chứa nhiều giá trị dược chất cực kỳ quan trọng, đặc biệt tốt cho sức khỏe người dùng.Với đồng bào dân tộc Xê-đăng thì đã được xem như báu vật từ rất lâu đời, họ gọi là Cây Thuốc Giấu, dùng để bồi bổ và chữa nhiều căn bệnh thường gặp rất hữu hiệu.
Cho đến năm 1985, sâm Việt Nam được công bố là loài hoàn toàn mới trong giới khoa học. Hiện nay, loài được phát hiện chủ yếu ở vùng núi Ngọc Linh thuộc hai tỉnh Quảng Nam và Kon Tum, tên gọi sâm Ngọc Linh có thể là bắt nguồn từ điều này. Để phát triển, các nhà nghiên cứu đang thử nghiệm nhân giống loài này trồng ở các khu vực khác như Sapa, Đà Lạt…
- Đặc điểm sinh trưởng:
Là loài cây thảo đặc biệt ưa ẩm, ưa bóng với nhiệt độ không khí trung bình từ 15 – 18°C. Thường mọc thành từng đám nhỏ dưới tán rừng kín thường xanh của cây lá rộng hay lá kim…
Cây sinh trưởng mạnh trong mùa xuân hè, ra hoa quả hàng năm thường vào tháng 5 – 10. Loài thực vật này có khả năng tái sinh từ hạt tốt và thường trồng 4 – 7 năm mới thu hoạch dược liệu. Mùa đông cũng là thời điểm tốt nhất thu hoạch phần thân rễ của sâm.
- Mô tả sâm Ngọc Linh:
Có thân thảo, thẳng đứng, chiều cao khoảng 40 – 80 cm, sống lâu năm. Thân rễ nạc, dài 30 – 40 cm, mọc bò ngang như củ gừng, có nhiều đốt, không phân nhánh. Ngoài ra, cây còn có nhiều vết sẹo do thân khí sinh tàn lụi hàng năm để lại.
Cây có thân khí sinh mảnh, mọc thẳng đứng, gồm 2 – 4 lá kép chân vịt mọc vòng. Riêng từng lá kép có 5 lá chét, dạng hình trứng ngược hoặc hình mác dài 10 – 14 cm, rộng 3 – 5 cm. Gốc lá hình nêm, đầu thuôn dài, mép có khía răng nhỏ.
Cụm hoa màu lục vàng, mọc thành tán đơn ở ngọn thân, với cuống dài. Đài hoa có 5 răng, nhị 5, chỉ nhị hình sợi, bầu thượng, 1 ô. Quả dạng hạch, hình trứng, màu đỏ sau chuyển dần sang đen. Bên trong chứa hạt hình thận màu trắng có vân.
- Bộ phận dùng
Y sĩ Y học cổ truyền TPHCM cho biết sâm Ngọc Linh là dược liệu vô cùng quý giá nên hầu như tất cả các bộ phận như: thân, củ, rễ, lá đều được sử dụng.
Thực tế, người ta thường sử dụng bộ phận thân rễ và rễ củ của sâm Ngọc Linh làm dược liệu chữa bệnh.1 Đặc biệt, dựa vào số nốt sẹo trên đầu củ mà có thể ước tính tuổi của sâm. Phải mất ít nhất 3 năm tuổi mới xuất hiện một sẹo.3
Theo đó, số lượng nốt sần càng nhiều thì sâm càng quý và hàm lượng dưỡng chất càng cao.4 Các nhà y học cổ truyền cho rằng, khi nếm nhân sâm Việt Nam, vị đầu tiên là đắng, hậu vị đắng ngọt.
- Thành phần của sâm Ngọc Linh
Thành phần Saponin vượt trội: gồm khoảng 49 – 52 loại saponin, trong đó có 25 – 26 loại đã biết. Còn lại là những loại có cấu trúc mới chưa từng được công bố, được gọi chung là vina-ginsenoside-R1-R24.Theo đó, hàm lượng saponin được xác định là dồi dào hơn những loại sâm đến từ Hàn Quốc, Mỹ…
Bên cạnh hoạt chất chính, thực vật này còn chứa khoảng 17 loại acid amin, 20 loại vi khoáng chất, tinh dầu (0,1%) và 17 loại acid béo (0,53%)…
Củ sâm Ngọc Linh
2. Nhân Sâm Ngọc Linh chữa được bệnh gì?
Dựa trên những nghiên cứu dược lý lâm sàng hoạt chất trong Nhân Sâm Ngọc Linh, Dược sĩ Cao đẳng Dược TPHCM chia sẻ các bệnh có thể chữa được như:
– Với các hợp chất được tìm thấy trong Sâm như: Erythromycin, Ampicillin, Tetracyclin, Bactrim, đã mang đến tác dụng chữa viêm họng, kháng khuẩn các chủng vi khuẩn Gram (+), nhất là trên chủng vi khuẩn Streptococcus.
– Với hợp chất M – R2 chứa trong Sâm đã góp phần đẩy lùi stress, giúp phục hồi các rối loạn chức năng do stress gây ra như làm mất cảm giác đau, loét dạ dày, giảm khả năng miễn dịch.
– Majonoside – R2: giải lo âu, trầm cảm.
– Đặt biệt trong 52 Saponin triterpen có tính kháng khuẩn, phá vỡ tế bào ung thư, axit béo, giảm cholesterol, hồi sinh hồng cầu và bạch cầu bị giảm, tăng nội tiết tố sinh dục.
– Với việc hội tụ các hợp chất polyacetylen, axit béo như palnitic,stearic,oleic,linoleic, linolenic hỗ trợ điều hòa hoạt động của tim, chống xơ vữa động mạch, giải độc gan.
– Sâm hội đủ 8 loại Axit amin cần thiết cho cơ thể, 20 nguyên tố vi lượng và 1 số thành phần khác là glucid, tinh dầu có công dụng tăng sinh lực, chống lại sự mệt mỏi, làm tăng trí lực và ăn ngon hơn.
Sâm Ngọc Linh, quả thực là loại thuốc quý báu, mang lại vô vàn lợi ích cho sức khỏe. Điều này đã được chứng minh qua kinh nghiệm dân gian cũng như bằng chứng khoa học. Tuy nhiên, theo bác sĩ YHCT tại Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn mỗi người có cơ địa khác nhau, vì thế hãy tham khảo ý kiến chuyên gia để đạt được hiệu quả rõ ràng hơn.
