Xét nghiệm HbA1c và kiểm soát bệnh đái tháo đường

Chỉ số HbA1c thay đổi 1% gián tiếp phản ánh sự thay đổi tương đương 30mg/dL (1.67mmol/L) glucose máu trung bình. Nhờ đó, bác sĩ đánh giá được việc kiểm soát đường huyết của bệnh nhân.

Xét nghiệm HbA1c và kiểm soát bệnh đái tháo đường

Xét nghiệm HbA1c là gì?

BS Anh Tú (Trường Cao đẳng Y Dược Pasteur) chia sẻ tại tin y dược: Để đánh giá Glucose huyết có được kiểm soát tốt hay không, bác sĩ có thể chỉ định một xét nghiệm thường quy quan trọng đó là xét nghiệm đo HbA1c.

Quá trình Glycosylat hóa Hemoglobine

1. Trong hồng cầu người trưởng thành bình thường có 3 loại Hemoglobin(Hb): HbA, HbA2, HbF.
2. HbA chiếm 97% tổng lượng Hb trong cơ thể, vì vậy HbA ở người được coi là Hb bình thường.
3. Các loại đường đơn trong máu kết hợp với HbA tạo thành phức hợp HbA1. Đây gọi là phản ứng đường hóa Hemoglobine( Glycosylated Haemoglobin ). Tùy thuộc vào loại đường đơn & vị trí gắn vào HbA mà có 4 loại HbA1 đó là: HbA1a1, HbA1a2, HbA1b, HbA1c.
4. Sự kết hợp giữa Glucose với valine (Một acid amine ở phần cuối của chuỗi beta) tạo ra sản phẩm trung gian là Aldimin, sau đó Aldimin sẽ được chuyển thành HbA1c theo sự chuyển Amadori không đảo ngược.
5. Đường đơn trong máu chủ yếu là glucose, một thành phần chủ yếu của HbA1 là HbA1c (70%). Vì thế HbA1c có giá trị chuyên biệt hơn HbA1a1, HbA1a2, HbA1b nói riêng & HbA1 nói chung.
6. Phản ứng Glycosylat hóa Hemoglobin không cần sự xúc tác của enzym & không đảo ngược :
   1. HbA1c tồn tại trong suốt đời sống của hồng cầu (120 ngày).
   2. HbA1c phản ánh mức Glucose huyết trong vòng 8-12 tuần trước khi đo & sẽ cho biết sự kiểm soát Glucose huyết trong thời gian dài.
7. Nồng độ HbA1c bình thường khoảng 4,7 – 6,4%.
8. HbA1c là một thông số hết sức cần thiết để giúp kiểm soát Glucose huyết/Bn ĐTĐ nhưng không thể dùng để chẩn đoán bệnh ĐTĐ bởi vì:
9. HbA1c có thay đổi theo nồng độ Glucose máu nhưng chậm.
10. HbA1c là glucose nội bào (trong hồng cầu) nên:
    • Không thay đổi nhiều theo lượng đường ǎn vào.
    • Có sự ổn định hơn Glucose huyết ( HbA1c tồn tại cùng với sự tồn tại của hồng cầu, khoảng 120 ngày).

HbA1c có thay đổi theo nồng độ Glucose máu nhưng chậm

Ý nghĩa của chỉ số HbA1c

Kết quả HbA1c cho ta biết:

• Glucose huyết trung bình của bệnh nhân trong khoảng thời gian từ 2 đến 3 tháng vừa qua. Qua đó có thể đánh giá kết quả điều trị trong khoảng thời gian này tốt hay xấu.
• Giúp so sánh với kết quả thử Glucose huyết mới làm. Nếu có điểm không phù hợp, ta có thể xem xét lại các kết quả thử máu hay các thời điểm thử máu.
• Giúp đánh giá kế hoạch kiểm soát ĐTĐ của bệnh nhân. Nếu HbA1C vẫn ở mức cao thì bác sĩ cần xem xét lại toàn bộ kế hoạch điều trị.
• Cho biết những sự thay đổi trong kế hoạch điều trị có tác dụng như thế nào trên kết quả điều trị bệnh ĐTĐ.

Ngày nay HbA1c được coi như 1 tiêu chí để đánh giá kết quả của sự ổn định về chuyển hóa Glucose trên bệnh nhân ĐTĐ.

Bảng Tương quan giữa trị số HbA1c & mức GH trung bình

Ưu điểm của xét nghiệm HbA1C

•  Phản ánh tình trạng bệnh lý ĐTĐ chính xác hơn Glucose máu và Glucose niệu.
•  Giúp quản lý bệnh ĐTĐ tốt hơn.
•  Thời gian làm xét nghiệm tương đối nhanh (10-15 phút).
•  Không có quy định nghiêm ngặt về thời điểm lấy máu.
•  Bảo quản máu để làm xét nghiệm đơn giản và được lâu (ở nhiệt độ 2- 8oC có thể bảo quản được một tuần).

Khi nào cần làm xét nghiệm HbA1C ?

1. Xác định ĐTĐ đã có từ lâu hay mới mắc.
2. Loại trừ các trường hợp tăng Glucose máu do Stress.
3. Loại trừ bệnh ĐTĐ ở một số người có XN Glucose máu lúc cao, lúc thấp không rõ ràng.
4. Để theo dõi điều trị :
   1. Khi điều trị phác đồ mới : nên XN HbA1C sau 1 tháng điều trị (bởi vì HbA1c chỉ thay đổi sớm nhất là sau khoảng 4 tuần).
   2. Sau đó 3 tháng kiểm tra lại HbA1C để điều chỉnh liều cho thích hợp .
   3. Nếu phác đồ điều trị đã tốt thì chỉ cần 6 tháng xét nghiệm một lần (3 tháng XN 1 lần nếu ĐT bằng Insulin).

Khi nào cần làm xét nghiệm HbA1C ?

Các yếu tố ảnh hưởng đến kết quả HbA1c

1. Tăng HbA1c giả hiệu: Pre HbA1c, HC Ure huyết cao ( Hb bị Carbamoyl hóa ), HbF.
2. Giảm HbA1c giả hiệu: Các bệnh làm giảm đời sống HC => Tán huyết, Thiếu máu mạn or cấp, Sau trích Huyết ĐT,nhiễm sắc tố sắt, Hemoglobine bất thường (HbF,HbH,HbS,HbD,HbE,HbC)…

Kết Luận

HbA1c là chỉ số quan trọng giúp chúng ta kiểm soát Glucose máu. Chỉ số này cũng có tác dụng theo dõi và tiên lượng bệnh nhân ĐTĐ. Vì lẽ đó, ngày nay xét nghiệm HbA1c được coi là xét nghiệm thường quy đối với bệnh lý ĐTĐ.

Nguồn: sieuthithuocviet – Trường Cao đẳng Y Dược Pasteur